1. W Centrum Medycyny Doświadczalnej hodowane są gryzonie laboratoryjne (hodowla w standardzie higienicznym SPF):
- myszy
- szczury
2. Pracownicy CMD pracują w godzinach 7.30-15.30 a w soboty, niedziele i święta pełnią dyżury
3. Do obowiązków pracowników Zwierzętarni w ramach opieki nad zwierzętami w trakcie eksperymentu należy:
- utrzymanie pomieszczeń dla zwierząt w nienagannym porządku (sprzątanie, mycie, dezynfekcja),
- standardowe karmienie i pojenie zwierząt,
- podawanie karmy standardowej lub określonej przez eksperymentatora, bez dodatkowych obciążeń (np. przyrządzanie karmy, ważenie, liczenie)
- dostosowanie standardowej liczby wymian ściółki do wymagań eksperymentu
- grupowanie w klatkach zwierząt zgodnie z życzeniami eksperymentatora,
- meldowanie eksperymentatorowi o wszelkich zmianach dostrzeżonych w zachowaniu się zwierząt i ich stanie zdrowia.
4. Zwierzętarnia nie ponosi odpowiedzialności za stan zdrowia i warunki sanitarne zwierząt przetrzymywanych w czasie eksperymentu w innych niż pomieszczeniach CMD.
5. Centrum Medycyny Doświadczalnej udostępnia eksperymentatorom następujące pomieszczenia:
a) Część laboratoryjna:
- Laboratorium morfologiczne
- Pracownia hodowli tkanek ludzkich
- Pracownia hodowli tkanek zwierzęcych
- Laboratorium biologii molekularnej
- Laboratorium toksykologii
- Laboratorium endokrynologii
- Laboratorium pomocnicze
- Pomieszczenia zamrażarek
b) Strefa zamknięta- pomieszczenia utrzymania zwierząt w eksperymencie tzw. bariera eksperymentalna
- pokoje zwierząt w eksperymencie
- sala zabiegowa
- pokój chłodnia +4 st. C.
- pomieszczenie do badań behawioralnych
c) Kwarantanna
6. CMD umożliwia wykonywanie następujących typów badań:
- Badania laboratoryjne z wykorzystaniem sprzętu należącego do CMD
- Badania laboratoryjne z wykorzystaniem własnego sprzętu medycznego
- Prowadzenie badań in vivo wraz z pracami na materiale biologicznym
7. CMD zapewnia:
- pomieszczenia laboratoryjne, sprzęt laboratoryjny (wirówki, pH-metry, spektrofotometr, mieszadła magnetyczne, cieplarki, kołyski laboratoryjne itp.)
- pomieszczenia zwierząt w eksperymencie
- zwierzęta laboratoryjne wg wytycznych zawartych w harmonogramie badania, utrzymanie zwierząt wraz z specjalistyczną opieką i obsługą
- CMD oferuje również na specjalne zamówienie zwierzęta:
- samice w określonym dniu ciąży,
- oseski w określonym wieku,
- zwierzęta po sterylizacji i innych przygotowawczych zabiegach
- zwierzęta hodowane w CMD podlegają badaniom okresowym, ich wyniki są do wglądu dla eksperymentatorów
- utrzymanie czystości pomieszczeń
- jednorazowe kombinezony, rękawiczki, czepki tylko do pracy za barierą eksperymentalną
8. CMD nie zapewnia:
- odzieży ochronnej dla eksperymentatorów (obuwie, fartuch)
- materiałów i sprzętu jednorazowego ( do prac laboratoryjnych)
- odczynników chemicznych
9. Obowiązki kierownika badań dot. prac wykonywanych w części laboratoryjnej:
a) przedstawienie harmonogramu eksperymentu odbywającej się w części laboratoryjnej kierownikowi bądź jego zastępcy z 2-3 tyg. wyprzedzeniem. Plan eksperymentu powinien zawierać następujące elementy:
- data rozpoczęcia i zakończenia badania
- temat badania oraz nazwisko osoby odpowiedzialnej za eksperyment wraz z danymi kontaktowymi (adres zakładu, kliniki, nr telefonu)
- określenie materiału badanego (np. materiał biologiczny, hodowle tkankowe, materiał genetyczny)
- tożsamość materiału badanego ( specjalny kod opisujący temat badania i/lub zakład wykonujący badania)
- metody badawcze z wykorzystaniem sprzętu CMD
- metody badawcze z wykorzystaniem własnego sprzętu ( spis sprzętu własnego z zaznaczeniem urządzeń wielkogabarytowych, np. sprzęt behawioralny)
- określenie laboratorium, w którym będą wykonywane badania
- dostarczenie listy osób wykonujących badania laboratoryjne na terenie CMD
10. Obowiązki kierownika badań dot. prac wykonywanych za barierą eksperymentalną- badania in vivo:
a) przedstawienie kierownikowi bądź jego zastępcy wstępnego harmonogramu eksperymentu in vivo z 2-3 miesięcznym wyprzedzeniem. Koszt zwierząt zamówionych a nie odebranych pokrywa zamawiający, jeśli zwierzęta nie znajdą innego nabywcy. Plan eksperymentu powinien zawierać:
- charakterystyka systemu badawczego pochodzącego z hodowli CMD lub sprowadzonego na potrzeby eksperymentu:
- gatunek zwierząt laboratoryjnych
- szczep, podszczep, stado
- liczba zwierząt w całym eksperymencie
- liczba zwierząt w grupie eksperymentalnej
- płeć
- wiek w momencie rozpoczęcia doświadczenia
- -i/lub zakres masy ciała zwierząt w momencie rozpoczęcia doświadczenia
- prowadzenie codziennej obserwacji zwierząt będacych w eksperymencie
- data rozpoczęcia i zakończenia badania
- dostarczenie kopii indywidualnych zezwoleń na przeprowadzanie badań na zwierzętach oraz kopii pozwolenia Lokalnej Komisji Etycznej na wykonanie badań na zwierzętach
- potrzeba zamówienia zwierząt z innych hodowli musi zostać zgłoszona kierownikowi a sprowadzenie zwierząt jest możliwe po ustaleniu terminu i przedstawieniu harmonogramu. Zwierzęta te odbywają kwarantannę, wykonywane są badania: bakteriologiczne, wirusologiczne oraz parazytologiczne. Jeżeli wyniki badań są niezadowalające to zwierzęta pozostają w kwarantannie i tam tez ewentualnie odbywają się doświadczenia
b) przedstawienie kierownikowi bądź jego zastępcy szczegółowego harmonogramu eksperymentu w części laboratoryjnej z 2-3 tyg. wyprzedzeniem.
- data rozpoczęcia i zakończenia badań
- temat badania oraz nazwisko osoby odpowiedzialnej za eksperyment wraz z danymi kontaktowymi (adres zakładu, kliniki, nr telefonu)
- określenie materiału badanego (np. materiał biologiczny, hodowle tkankowe, materiał genetyczny)
- tożsamość materiału badanego (specjalny kod opisujący temat badania i/lub zakład wykonujący badania)
- metody badawcze z wykorzystaniem sprzętu CMD
- metody badawcze z wykorzystaniem własnego sprzętu (spis sprzętu własnego z zaznaczeniem urządzeń wielkogabarytowych, np. sprzęt behawioralny)
c) określenie laboratorium, w którym będą wykonywane badania
d) dostarczenie imiennej listy osób wykonujących badania laboratoryjne na terenie CMD oraz osób, które w szczególnych przypadkach mogą wejść na teren bariery eksperymentalnej
e) każdy harmonogram prac badawczych musi być podpisany przez kierownika bądź jego zastępcę a kopia archiwizowana w CMD.
f) kierownik zobowiązany jest do zapoznania swoich pracowników z regulaminem CMD oraz pracownik musi potwierdzić znajomość wytycznych swoim podpisem- kopia archiwizowana w CMD.
g) harmonogramy planowanych badań wraz z zamówieniem zwierząt laboratoryjnych należy dostarczyć osobiście kierownikowi/zastępcy, przesłać e-mailem na adres cmd@amb.edu.pl
h) formularze zamówień na wyhodowanie/sprowadzenie zwierząt znajdują się na stronie internetowej CMD (www.cmd.amb.edu.pl)
11. Wytyczne dot. przebywania na terenie bariery eksperymentalnej obejmującej pomieszczenia zwierząt w eksperymencie.
a) na terenie bariery eksperymentalnej przebywać mogą tylko osoby wyznaczone przez kierowników laboratoriów, posiadające zezwolenia na przeprowadzanie eksperymentów na zwierzętach i przeszkolone w formie instruktażu stanowiskowego przez kierownika danego laboratorium i kierownika zwierzętarni (lista tych osób i kopie ich zezwoleń znajdują się u kierownika CMD).
b) z uwagi na wysoki standard higieniczny zwierząt SPF wymagane jest przestrzeganie przez eksperymentatorów następujących zasad:
- dostęp do pomieszczeń, w których przebywają zwierzęta możliwy jest jednie przez system śluz osobowych. Dostęp chroniony jest również kodem szyfrowym.
- wymagane jest pozostawienie ubrań ochronnych, biżuterii, zegarków itp. w szatni zewnętrznej (I część śluzy), następnie założenie sterylnej odzieży ochronnej (bluzy i spodnie lub jednorazowe kombinezony, czepki, ochraniacze na obuwie lub obuwie ochronne, maski na nos i usta, rękawice) (II część śluzy).
- drobny sprzęt potrzebny do wykonania doświadczeń należy dostarczyć wcześniej personelowi zwierzętarni w celu poddania go sterylizacji promieniami UV, dezynfekcji chemicznej lub w autoklawie (jeśli to możliwe).
- wskazane jest takie organizowanie pracy (o ile pozwala na to specyfika przeprowadzanego eksperymentu), aby danego dnia wchodzić tylko jeden raz na teren bariery eksperymentalnej.
- przeprowadzanie jakichkolwiek zabiegów na zwierzętach zabronione jest w pokojach utrzymania zwierząt. Wyznaczone są do tego celu 2 sale operacyjne lub sala zabiegowa na terenie bariery.
- korzystanie z sali operacyjnej podlega zgłoszeniu kierownikowi CMD.
- zwierzęta przeznaczone do skomplikowanych zabiegów przenoszone są przez okno podawcze do pomieszczenia przygotowawczego a następnie na salę operacyjną. Powrót tych zwierząt- jeżeli jest to przewidziane w doświadczeniu odbywa się tą samą drogą. Jest to jedyny przypadek ponownego powrotu zwierząt za barierę eksperymentalną
- pozostawienie swoim zwierzętom wody i paszy po przeprowadzonych zabiegach
- każdą zmianę w przebiegu eksperymentu, każdy upadek śmiertelny zwierząt lub pogorszenie stanu zdrowia należy zgłaszać kierownikowi lub obsłudze CMD.
- jeżeli eksperyment przewiduje prace ze zwierzętami tylko w pomieszczeniach laboratoryjnych( poza barierą eksperymentalną i po zakończeniu badania nie powraca za barierę), to zwierzę oczekuje na eksperymentatora w korytarzu łączącym dwie sale operacyjne, przy drzwiach wejściowych
- jeżeli istnieje potrzeba wymiany klatki przez eksperymentatora w trakcie badania, klatki zapasowe będą w pokoju behawioralnym. Wszystkie klatki ze zwierzętami musza być opisane ( kod doświadczenia, szczep, płeć, liczba, data urodzenia, nazwisko osoby odpowiedzialnej za doświadczenie, macierzysty zakład).Jeżeli doświadczenie prowadzone jest zgodnie z wytycznymi Dobrej Praktyki Laboratoryjnej (GLP), opis klatek reguluje odmienna procedura
- brudne klatki należy wstawić do brudnej śluzy skąd będą zabierane przez personel.
- na terenie bariery eksperymentalnej obowiązuje segregacja odpadów.
- przed/w trakcie doświadczenia należy zgłosić kierownikowi wszelkie zmiany w pielęgnacji zwierząt
- klatki ze zwierzętami przeznaczonymi do likwidacji należy zaznaczyć przekreślając tabliczkę opisową.
- eksperymentator może przebywać tylko w pomieszczeniu, w którym odbywa się doświadczenie
12. Ogólne wytyczne dotyczące pracy w laboratoriach i za barierą eksperymentalną CMD
a) Każdy pracownik przed wejściem do pomieszczeń laboratoryjnych zobowiązany jest do:
- założenia ubrania ochronnego oraz zmiany obuwia
- dokonania wpisu na listę osób korzystających z laboratoriów- lista znajduje się w portierni.
- Wykaz list ogólnych:
- Laboratorium morfologiczne
- Pracownia hodowli tkanek ludzkich
- Pracownia hodowli tkanek zwierzęcych
- Laboratorium biologii molekularnej
- Laboratorium toksykologii
- Laboratorium endokrynologii nr 1
- Laboratorium pomocnicze
- Wykaz list ogólnych:
- dokonania wpisu na listy szczegółowe- dot. korzystania ze sprzętu laboratoryjnego. Wykaz list szczegółowych:
- zamrażarki nr 1,2
- wirówka z chłodzeniem
- mikroskop
- spektrofotometr- NanoDrop
- inkubator do hodowli tkanek
b) pracowników obowiązuje znajomość instrukcji obsługi używanej w laboratoriach aparatury i urządzeń, potwierdzona na piśmie.
c) obsługa aparatury i urządzeń za barierą eksperymentalną dozwolona jest wyłącznie przez osoby przeszkolone i upoważnione do tego.
d) dodatkowy sprzęt laboratoryjny lub/i jednorazowy wprowadzany do CMD podlega zgłoszeniu w portierni
e) osoby wykonujące badania otrzymują wydzieloną powierzchnie roboczą (stoły laboratoryjne, półki w lodówce, zamrażarkach, szafach). Każda zajęta powierzchnia robocza, własny sprzęt, przechowywane próbki muszą być oznaczone kodem badania lub nazwą zakładu/kliniki
f) na terenie CMD obowiązuje segregacja odpadów:
- biologiczne (ciała zwierząt, tkanki)- czerwone worki
- medyczne (igły, strzykawki, jednorazowe skalpele itp.)- pojemniki plastikowe
- chemiczne (żele poliakrylamidowe, agarozowe, zużyte odczynniki itp.)- czarne worki lub kanister na odpady płynne,
- każdego dnia po zakończeniu pracy eksperymentatorzy zobowiązani są do przekazania wszystkich odpadów pracownikowi lub portierowi po godzinach pracy CMD w celu przechowania do utylizacji
g) osoby chore/ z objawami przeziębienia- całkowity brak wstępu za barierę eksperymentalną
h) w części laboratoryjnej oraz za barierą eksperymentalną obowiązuje całkowity zakaz palenia papierosów, spożywania posiłków oraz napojów,
i) pomieszczenia laboratoryjne oraz za barierą muszą być pozostawione w ładzie i porządku
Prof. dr hab. Jacek Nikliński
Rektor