Podczas studiów po raz pierwszy usłyszałem o Florence Nightingale. Mówił o niej z wielkim uznaniem prof. Tadeusz Kielanowski, ówczesny rektor AM w Białymstoku. Po uzyskaniu dyplomu miałem przyjemność pracować z jedną z laureatek medalu jej imienia, panią Ireną Romanowską.
Pani Irena, z domu Tercjak, urodziła się 20 sierpnia 1915 roku w Łomży. Ukończyła Szkołę Pielęgniarską Polskiego Czerwonego Krzyża w Poznaniu w 1939 roku. Podczas wojny pracowała w Warszawie w Szpitalu Ujazdowskim. Była żołnierzem Armii Krajowej (ps. Irena), zajmowała się dywersją, roznosiła prasę podziemną. W jej mieszkaniu przy ul. Tamka 5 przechowywano broń, przez pewien czas działała radiostacja, obywały się tajne spotkania. W 1942 roku wyszła za mąż za Zbigniewa Romanowskiego (ps. Nowy, Nowicki), oficera technicznego lotnictwa, w Powstaniu był fotoreporterem Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK. Podczas wojny dostał się do niewoli sowieckiej. W roku 1941, w grupie pięciu wojskowych, został zrzucony na spadochronie na teren okupowanej Polski (grupa „Michała”, dowodzona przez kpt. Mikołaja Arciszewskiego), później trafił do AK. Podczas Powstania Warszawskiego Irena Romanowska pracowała w szpitalach polowych. Była pielęgniarką oddziałową w szpitalu przy ul. Świętokrzyskiej (gmach PKO), a po zbombardowaniu tego szpitala, ranni wraz z nią zostali przeniesieni do wypalonego budynku przy ul. Mazowieckiej 55. Po upadku Powstania Irena Romanowska towarzyszyła rannym żołnierzom w drodze do obozu jenieckiego na terenie Saksonii w Zeithain. Mieścił się tu Polski Szpital Wojskowy. Po powrocie do kraju państwo Romanowscy mieszkali w Łomży, a następnie w Białymstoku. Mieli troje dzieci.
Po wojnie Irena Romanowska należała do pierwszego zespołu Kliniki Chorób Uszu, Nosa, Gardła i Krtani AM w Białymstoku, utworzonej i kierowanej przez doc. dr med. Wiktora Hassmana. Jak pisze w życiorysie, pełniła funkcje pielęgniarki oddziałowej, operacyjnej, zabiegowej, szkoliła młodą kadrę. Pracowała po 16-18 godzin na dobę. Operacje odbywały się przeważnie w nocy. Później pracowała w przychodni PKP. W 1987 roku otrzymała medal im. Florence Nightingale za pomoc niesioną rannym żołnierzom podczas wojny. Zmarła w Białymstoku 17 września 1993 roku.
Historia zatoczyła krąg. Wnuczka państwa Romanowskich, Urszula Kitlasz pracuje przy Placu Powstańców w Warszawie. Nieopodal mieścił się szpital powstańczy, w którym pani Irena opatrywała rannych. Wnuczka zgromadziła dużo dokumentów, listów i fotografii z czasów wojny z zamiarem opisania niezwykłych losów swoich dziadków. Pani Urszula jest autorką książek dla dzieci niewidomych, m.in. audiobooka pt. „Kosmyk i Flo”.
Florence Nightingale urodziła się w 1859 roku we Włoszech. Jej rodzice byli zamożnymi Brytyjczykami, podróżowali po Europie. Otrzymała staranne wykształcenie. W 1854 roku przybyła na Krym z 40 pielęgniarkami, gdzie trwała wojna, a liczba rannych żołnierzy brytyjskich sięgała 12 tysięcy. Odnosiła się do chorych delikatnie i życzliwie. Pracowała bardzo dużo, często 20 godzin na dobę, aby sprostać olbrzymim potrzebom. Zmieniała opatrunki, pisała listy do rodzin, towarzyszyła umierającym. Pomieszczenia szpitalne były źle oświetlone, musiała posługiwać się własnym światełkiem - lampką oliwną, stąd nazywana była „damą z lampą”. Wykorzystywała swoją pozycję społeczną, kontakty, duże zdolności organizacyjne głównie aby poprawić warunki, w jakich przebywali ranni i chorzy podczas wojny. Zyskała powszechną sympatię. Listy pochwalne otrzymywała od królowej Wiktorii, a rząd Jej Królewskiej Mości korzystał z jej rad przy planach budowy szpitali i ich zarządzaniu. W 1859 roku opublikowała książkę zatytułowaną „Uwagi o pielęgniarstwie”, która zdobyła wielką popularność i była tłumaczona na wiele języków. Treścią książki jest nowoczesne podejście do opieki nad chorymi i rannymi oraz zapewnienie im należytych warunków powrotu do zdrowia. W jej działalności jest też wątek polski. W czasie Powstania Styczniowego w 1863 roku popierała dążenia Polaków do wolności. Na pomoc rannym powstańcom przekazała 10 funtów. W 1912 r. Międzynarodowy Czerwony Krzyż ustanowił medal jej imienia, przyznawany pielęgniarkom za pomoc udzielaną rannym podczas wojen.
Opracował prof. dr hab. n. med. Stanisław Chodynicki
emerytowany kierownik Kliniki Otolaryngologii
Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
