„Mikrobiom” jest terminem, który w ostatnich latach cieszy się dużą popularnością. Toczą się liczne dyskusje wiążące mikrobiom z wpływem na nasze zdrowie. Aby zrozumieć istotę wpływu mikrobiomu na organizm człowieka, warto jest zgłębić wiedzę na temat tego terminu naukowego. Czym zatem jest „mikrobiom”?
Terminem „mikrobiom” w 2001 r. Joshua Lederberg określił zespół wszystkich mikroorganizmów człowieka, zarówno komensalnych, symbiotycznych, jak i patogennych, które dzielą z nami naszą przestrzeń życiową. Obecnie „mikrobiota” oznacza wszystkie drobnoustroje, czyli bakterie, grzyby, wirusy i archeony, zasiedlające organizm człowieka, natomiast termin „mikrobiom” oznacza zbiór ich genomów. Lokalizuje się on w określonych miejscach, takich jak skóra, jama ustna, górne drogi oddechowe, układ rozrodczy czy układ oddechowy. Najliczniejszym i najbardziej zróżnicowanym jest mikrobiom przewodu pokarmowego, dlatego też poświęca się mu najwięcej uwagi. Szacuje się, że w samych jelitach żyje do 100 bilionów bakterii, które sumarycznie ważą ok 1,5 kg, czyli mniej więcej tyle, co wątroba. Człowiek zdobywa mikrobiom już na początku swojego życia i dziedziczy go głównie po matce. Najprawdopodobniej proces ten zaczyna się już w fazie prenatalnej, co potwierdzają wyizolowane charakterystyczne drobnoustroje z łożyska czy płynu owodniowego. Co ciekawe, każdy człowiek posiada swój własny indywidualny mikrobiom. Jego jakość kształtuje nasze zdrowie. W ostatnich latach wykazano, że mikroflora jelit wpływa na bardzo wiele procesów w naszym organizmie. Jest odpowiedzialna między innymi za syntezę witamin, procesy trawienne czy uczestnictwo w procesach immunologicznych. Dowiedziono również, że mikrobiom może kształtować nasz stan psycho-emocjonalny poprzez wpływ na ośrodkowy układ nerwowy. Ponadto wpływa na nasze samopoczucie, odczuwanie radości, może działać antydepresyjnie, a jego nieprawidłowy stan może powodować bezsenność, rozdrażnienie czy stany lękowe. Funkcjonowanie mikrobioty jest powiązane ściśle z komunikacją między jelitami a mózgiem, która działając poprawnie, wpływa na prawidłowy rozwój i funkcjonowanie organizmu, a także utrzymanie homeostazy. Wszelkie zaburzenia działania układu jelita-mózg mogą wynikać z przebytych infekcji, zbyt dużej liczby patogenów, nieodpowiedniej diety czy przyjmowania antybiotyków. W wielu badaniach zauważono, że zmiana proporcji poszczególnych rodzajów bakterii ma związek z różnymi chorobami. Istotną zależność z zaburzeniami mikrobiomu mają nieprawidłowe BMI, otyłość, zaburzenia gospodarki glukozowej, wysoki poziom cholesterolu czy nadciśnienie tętnicze. Ponadto zmiana mikrobiomu wiąże się z indukcją niektórych chorób jelitowych i podwyższonym ryzykiem wystąpienia schorzeń ogólnoustrojowych. Sugeruje się również zależność między składem flory bakteryjnej a cukrzycą, alergią, chorobami nowotworowymi czy autyzmem. Ponadto mikrobiota jelitowa odgrywa istotną rolę w patofizjologii chorób neurodegeneracyjnych, między innymi w chorobie Parkinsona, Alzheimera czy w stwardnieniu rozsianym.
Jednym z najważniejszych czynników decydujących o składzie i różnorodności mikrobioty jelitowej jest właściwa dieta. Wysokie spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych oraz cukrów prostych zdecydowanie negatywnie wpływa na naszą florę jelitową. Przeprowadzone badanie, w którym myszy poddano dwutygodniowej ekspozycji na dietę wysokocukrową, wykazało negatywne zmiany w ich mikrobiocie jelitowej. Niekorzystne skutki złego odżywiania na szczęście da się jednak odwrócić, co dowiodło badanie przeprowadzone w grupie pacjentów, którym wdrożono 4-tygodniową dietę śródziemnomorską. Oprócz spadku wagi u uczestników badania, zaobserwowano również poprawę dolegliwości jelitowych oraz zanotowano redukcję negatywnych symptomów dotyczących pamięci, koncentracji i nastroju. Wpływ diety na mikrobiotę może być na tyle znaczący, że jej kompozycja może stanowić potencjalny biomarker pozwalający weryfikować dobre bądź złe nawyki żywieniowe poszczególnych osób.
Obecny styl życia prowadzi do tego, że flora jelitowa ulega często niekorzystnym zmianom. Warto jest więc dbać o swój „mikrobiom” poprzez stosowanie właściwej i zdrowej diety. Ponadto w odbudowaniu prawidłowego mikrobiomu skuteczne okazują się probiotyki, o których myśli się zazwyczaj podczas stosowania antybiotyków. Tymczasem przyjmowanie dobrze dobranego probiotyku, niezależnie od antybiotykoterapii, może wpływać pozytywnie na nasze samopoczucie oraz poprawiać nastrój i odporność.
Dr n.med. Marzena Tylicka, Zakład Biofizyki
