KOORDYNATOR PRZEDMIOTU:
dr n. med. Anna Baranowska
ZZOM pok. nr 106
adres mailowy: anna.baranowska@umb.edu.pl
NAUCZYCIELE AKADEMICCY PROWADZĄCY PRZEDMIOT:
dr Anna Baranowska, dr hab. Krystyna Kowalczuk, dr Hanna Rolka, dr hab. Barbara Jankowiak, dr Agnieszka Lankau, dr Krystyna Klimaszewska, dr Beata Kowalewska,
dr Marta Milewska-Buzun, dr Rafał Milewski, mgr Dorota Sadowska
DANE OGÓLNE - Podstawy pielęgniarstwa
Ćwiczenia:
Wtorek, środa, czwartek i piątek: godziny zajęć oraz sale każdej z grup są zgodne z przekazanym rokowi grafikiem
Wykłady:
Poniedziałki
– będą przeprowadzone stacjonarnie
godz. 9.45-12.00 zgodnie z terminami w rozkładzie zajęć dla I roku Pielegniarstwa
Uwaga:
Zajęcia przebiegają zgodnie z Regulaminem Zakładu oraz Regulaminem zaliczenia przedmiotu Podstawy pielęgniarstwa, gdzie znajdują się ogólne zasady jak i szczegółowe związane z odbywaniem wykładów, ćwiczeń, zajęć praktycznych oraz praktyk zawodowych a także zaliczenia przedmiotu Podstawy pielęgniarstwa.
PROGRAM NAUCZANIA
Podstawy pielęgniarstwa to przedmiot zawodowy
Materiał nauczania jest realizowany zgodnie z ustalonym planem studiów.
Ogólna liczba godzin dydaktycznych wynosi 455 godzin w tym:
15 godzin wykładów
200 godzin ćwiczeń
80 godzin zajęć praktycznych w tym 24g. to zajęcia w Pracowniach Symulacji Medycznej
120 godzin praktyk zawodowych
40 godzin bez nauczyciela
REGULAMIN SZCZEGÓŁOWY ZALICZENIA PRZEDMIOTU
PODSTAWY PIELĘGNIARSTWA
REALIZOWANEGO W ZAKŁADZIE ZINTEGROWANEJ OPIEKI MEDYCZNEJ
NA KIERUNKU PIELĘGNIARSTWO ROK I STUDIA I STOPNIA
- Regulamin zajęć dydaktycznych z przedmiotu Podstawy pielęgniarstwa realizowanego w Zakładzie Zintegrowanej Opieki Medycznej jest zgodny z Regulaminem Studiów na Uniwersytecie Medycznym w Białymstoku.
- Zasady ogólne wymagane do zaliczenia przedmiotu zawarte są w Regulaminie Ogólnym obowiązującym w Zakładzie Zintegrowanej Opieki Medycznej.
OGÓLNE ZASADY:
Uczestnictwo w ćwiczeniach jest możliwe po spełnieniu następujących:
- Mundurek, ale pierwsze 2 m-ce fartuch medyczny (biały, czysty i wyprasowany)
- obuwie ochronne na niskiej podeszwie - medyczne
- posiadanie identyfikatora studenta
- schludny wygląd (upięte włosy, krótkie paznokcie, ewentualnie pomalowane na stonowane barwy: bezbarwny lub cieliste czyli jasne odcienie beżu, w szpitalu bez lakieru do paznokci)
Student zobowiązany jest do:
- punktualnego przychodzenia na zajęcia
- zmiany obuwia i ubrania w szatni studenckiej (dotyczy zajęć na pracowniach)
- przestrzegania regulaminu placówki i przepisów bhp i ppoż
- kulturalnego zachowania się podczas zajęć
- podporządkowania się planowi zajęć
- wykonywania poleceń asystenta prowadzącego zajęcia
- dbania o porządek na pracowni umiejętności i powierzony sprzęt, każda grupa po zakończonych ćwiczeniach uporządkuje salę ćwiczeń
- przygotowania teoretycznego do każdego ćwiczenia i aktywnego w nich uczestnictwa, brak przygotowania może spowodować odwołanie danych zajęć
- student uczestniczy w ćwiczeniach ze swoją grupą, w wyjątkowych sytuacjach, za zgodą koordynatora może zmienić grupę, godzinę zajęć
Student zobowiązany jest do 1 grudnia potwierdzić w zbiorczym dokumencie dla całego roku:
- posiadanie aktualnej KSIĄŻECZKI ZDROWIA/oświadczenia lekarskiego
- szczepienia WZW typu B.
- posiadania ubezpieczenia
PODCZAS TRWANIA ZAJĘĆ OBOWIĄZUJE BEZWZGLĘDNY ZAKAZ UŻYWANIA TELEFONÓW KOMÓRKOWYCH itp. - telefon należy wyłączyć
- Student jest zobowiązany uczestniczyć we wszystkich zajęciach (wykłady, ćwiczenia, zajęcia praktyczne, praktyki zawodowe).
W wyjątkowych sytuacjach: w razie choroby (przedstawienie zwolnienia) czy przyczyn losowych nieobecności z zakresu ćwiczeń będzie można zaliczyć (bez punktów) w ramach tzw. konsultacji (dni i godziny zostaną umieszczone na stronie zakładu). Czas na zaliczenie nieobecności to 2 tygodnie, jednak nie później niż zbliżające się kolokwium zaliczeniowe.
Należy wtedy przygotować się z danego materiału teoretycznie (bez przygotowania proszę nie przychodzić!), kolejno umówić się z odpowiedzialnym za grupę asystentem w ustalony przez niego sposób. Na konsultacji będzie można przećwiczyć zaległe umiejętności. Natomiast brak przygotowania teoretycznego spowoduje zakończenie konsultacji oraz brak zaliczenia ćwiczenia.
Ogólna uwaga: Należy na bieżąco usprawiedliwiać i uzupełniać ewentualne nieobecności, nie ma możliwości przystąpienia do kolejnego kolokwium nie mając poprzedniego zaliczonego
Należy się zgłaszać do asystentów wg poniższego podziału grup, adresy mailowe zamieszczone będą na stronie zakładu:
Osoby odpowiedzialne za przebieg dydaktyki:
Dr hab. Krystyna Kowalczuk gr 1-4
Dr Hanna Rolka gr 5-8
Dr Marta Milewska-Buzun gr 9-12
Dr Anna Baranowska gr 13-14
ZALICZENIE PRZEDMIOTU
- Przystąpienie do egzaminu kończącego przedmiot jest możliwe po zaliczeniu wszystkich składowych:
- Zaliczone wszystkie ćwiczenia - Uzyskanie minimum punktów (60%)
- 5 kolokwiów praktycznych - Uzyskanie minimum punktów (60%)
- zblokowane ćwiczenia (styczeń)
- samokształcenie
- zajęcia praktyczne:
- zajęcia w pracowni symulacji medycznej
- niska wierność,
- wysoka wierność
- pacjent standaryzowany
- zajęcia praktyczne z asystentem w szpitalu (maj)
- zaliczenie teoretyczne -test - Uzyskanie minimum punktów (60%)- dopuszczenie do egzaminu
- odbycie praktyki zawodowej (samodzielne – wakacyjne 120g. do końca sierpnia)
Wpis oceny za przedmiot do protokołu jest możliwy po pozytywnym zdaniu egzaminu oraz odbyciu praktyk zawodowych wakacyjnych.
SZCZEGÓŁOWA PUNKTACJA:
- Za prawie każde ćwiczenie (nie na wszystkich jest wejściówka) student uzyskuje maksymalnie 3 punkty za „wejściówkę” Łączna ilość punktów możliwych do uzyskania w trakcie ćwiczeń w ciągu roku akademickiego wynosi 126p. (lista punktowanych ćwiczeń jest oznaczona żółtym kolorem w rozpisce tematów)
I sem 25x3p.=75p.
II sem 17x3p.=51p.
Ilość punktów może jeszcze się zmienić w trakcie roku akademickiego, w związku ze zmianą ilości godzin ćwiczeń najczęściej dniami wolnymi- rektorskimi czy dziekańskimi.
W przypadku nieobecności na ćwiczeniach (nawet usprawiedliwionych) student otrzymuje 0 pkt, chyba, że odrobi te zajęcia z inną grupą ćwiczeniową w przeciągu 2 tygodni, wówczas ma możliwość uzyskania 0-3 pkt.
Każda nieobecność musi być usprawiedliwiona oraz odrobiona w formie indywidualnych konsultacji.
- W trakcie roku akademickiego odbędzie się:
- 5 kolokwiów praktycznych, każde punktowane po 10 punktów (łącznie 50p.) przystąpienie do kolokwium praktycznego możliwe jest tylko wtedy gdy student ma zaliczone wszystkie tematy obejmujące dane kolokwium.
- 1 zaliczenie teoretyczne 30 punktów z zakresu wykładów oraz ćwiczeń z obu semestrów
- Punktacja uzyskana w trakcie ćwiczeń - „wejściówki”, kolokwiów praktycznych i teoretycznych jest punktacją ostateczną (oznacza to, że nie ma poprawek).
- Aby student mógł uzyskać końcowe zaliczenie przedmiotu z obu semestrów i podejść do egzaminu (po II semestrze) musi uzyskać minimum 60% to jest:
- 76p. z ćwiczeń (liczba punktów z uwagi na przebieg roku akademickiego jest ruchoma, uaktualniona z końcem roku ostatecznie)
- 30 p. z kolokwiów praktycznych
- 18p. punktów z zaliczenia teoretycznego
10. Zwolnienie z egzaminu
W przypadku, gdy student otrzyma minimum:
- 116 punktów z ćwiczeń (tj. 90%)
- 50 p. z kolokwiów praktycznych (tj.100%)
- 30p.(100%) z zaliczenia teoretycznego
- zaliczy pozytywnie zajęcia z symulacji, ćwiczenia zblokowane i zajęcia praktyczne na maksymalną ilość punktów - zostaje zwolniony z egzaminu końcowego uzyskując ocenę bardzo dobrą (5,0)
- Zwolnione z egzaminu mogą być jedynie te osoby, których frekwencja na zajęciach przez cały rok akademicki bliska była 100%
11. Egzamin tzw. mini OSCE (Objective Structured Clinical Examination), czyli Obiektywny Strukturyzowany Egzamin Kliniczny jest narzędziem oceny umiejętności klinicznych. Jest najczęściej stosowaną metodą w ewaluacji efektów kształcenia.
Warunkiem przystąpienia do OSCE jest zaliczenie na 60% testu z zakresu wiedzy z wykładów oraz z ćwiczeń z obu semestrów
- Egzamin składać się będzie z dwóch części
Część 1 : Obliczenie dawki (2-3 przykłady)
Część 2. OSCE: II stacje
- Student wykonuje na każdej ze stacji inne zadanie na fantomie, w wyznaczonym czasie, w trakcie jest oceniany przez nauczyciela za pomocą listy kontrolnej tzw. checklist wg której wcześniej trenowana była podczas ćwiczeń dana umiejętność
- Każda ze stacji oceniana jest za pomocą ustalonej/znanej studentowi punktacji
- Brak wykonania prawidłowo czynności oznaczonej tzw. punktem krytycznym podczas zabiegu/zadania oceniane jest na zero punktów =stacja jest nie zaliczona
- Każdy student podczas egzaminu praktycznego będzie miał stworzone identyczne warunki, oceniany będzie wg tych samych checklist, będzie miał taki sam czas na wykonanie zadania
- Wyniki egzaminu dla wszystkich zdających danego dnia podane będą po zakończeniu egzaminu przez ostatniego studenta
Ocenianie:
Każdy z elementów podlega ocenie od oceny niedostatecznej (2,0) do bardzo dobrej (5,0)
Część pierwsza – dawki OCENA
Część druga – stacje:
1. stacja/zadanie OCENA
2. stacja/zadanie OCENA
- OCENA KOŃCOWA to średnia z 3 otrzymanych ocen, jednak do średniej wliczają się jedynie pozytywne oceny, a elementy brane pod uwagę są nadal 3
- < 3 pkt - niedostateczny (2,0)
- 3 – 3,25 dostateczny (3,0)
- 3,26 – 3,74 dość dobry (3,5)
- 3,75 – 4,25 dobry (4,0)
- 4,26 – 4,74 ponad dobry (4,5)
- 4,75 – 5,0 bardzo dobry (5,0)
Inne zasady:
- Kolokwia w ramach przedmiotu odbywają się w terminach określonych w planie zajęć
- Nie ma możliwości odrobienia zblokowanych ćwiczeń (w styczniu) ani zajęć praktycznych (w maju). Wyjątkowo pojedyncze godziny, w trakcie realizowania zajęć z inną grupą.
- Student kierunku Ratownictwo (lub absolwent) może starać się o zmniejszenie obowiązującej ilości godzin ćwiczeń, w tym celu składa pismo do kierownika ZZOM, załączając odpowiednie dokumenty potwierdzające zdany egzamin z odpowiedniego przedmiotu realizowanego wcześniej w ZZOM.
- Student ma prawo wglądu do pracy zaliczeniowej w wyznaczonym terminie, jednak przez okres nie dłuższy niż siedem dni od daty podania jej wyniku.
- Prace zaliczeniowe pozostają w Zakładzie przez okres 12 miesięcy, a następnie są oddawane do archiwum.
- W przypadku, nieobecności na kolokwium praktycznym lub teoretycznym, czy egzaminie należy usprawiedliwienie złożyć u Koordynatora przedmiotu, najpóźniej w dniu zaliczenia a w wyjątkowych przypadkach w ciągu 7 dni po terminie zaliczenia.
- W przypadku uznania, że niezgłoszenie się studenta na zaliczenie jest usprawiedliwione. Koordynator Przedmiotu wyznaczy nowy termin zaliczenia, co traktuje się jako pierwszy termin.
- Termin wszystkich zaliczeń, w tym poprawkowych nie może być ustalony po zakończeniu sesji poprawkowej, czyli po 15 września.
- Szczegółowe wytyczne dotyczące egzaminów i zaliczeń reguluje Regulamin Studiów Stacjonarnych zamieszczony na stronie internetowej UMB.
- Zakończenie przedmiotu skutkujące wpisem oceny za egzamin do protokołu, jest możliwe po przedstawieniu dokumentacji potwierdzającej odbycie praktyk zawodowych do końca sierpnia.
TEMATYKA WYKŁADÓW I ĆWICZEŃ
PODSTAWY PIELEGNIARSTWA
TEMATY WYKŁADÓW
PODSTAWY PIELĘGNIARSTWA I rok
Rok akademicki 2023/24
Poniedziałki zgodnie z rozkładem dla I roku Pielęgniarstwa
Tematy Wykładów
Wykład 1
1. Uwarunkowania rozwoju pielęgniarstwa na tle transformacji opieki pielęgniarskiej i profesjonalizacji współczesnego pielęgniarstwa;
2. Pojęcie pielęgnowania, w tym wspierania, pomagania i towarzyszenia;
3. Funkcje i zadania zawodowe pielęgniarki/rza oraz rolę pacjenta w procesie realizacji opieki pielęgniarskiej;
4. Istota opieki pielęgniarskiej opartej o wybrane założenia teoretyczne (Florence Nightingale, Virginia Henderson)
Prowadzenie: dr A. Baranowska
Wykład 2 -
1. Proces pielęgnowania (istota, etapy, zasady) i primary nursing (istota, odrębności) oraz wpływ pielęgnowania tradycyjnego na funkcjonowanie praktyki pielęgniarskiej;
Prowadzenie: dr A. Baranowska
Wykład 3 –
1. Zadania pielęgniarki/rza w opiece nad pacjentem zdrowym, zagrożonym chorobą, chorym, o niepomyślnym rokowaniu, chorym przewlekle, długotrwale unieruchomionym. Zakres i charakter opieki pielęgniarskiej w wybranych stanach i sytuacjach klinicznych, w deficycie samoopieki, zaburzonym komforcie, zaburzonej sferze psychoruchowej;
Prowadzenie: dr H. Rolka
Wykład 4 –
1. Diagnoza pielęgniarska wyznacznikiem interwencji pielęgniarskich. Zakres opieki pielęgniarskiej i interwencji pielęgniarskich w wybranych diagnozach pielęgniarskich. Udział pielęgniarki/rza w zespole interdyscyplinarnym w procesie promowania zdrowia, profilaktyki, diagnozowania, leczenia i rehabilitacji.
Prowadzenie: dr H. Rolka
Wykład 5 –
1. Klasyfikacje diagnoz i praktyk pielęgniarskich.
2. Istota opieki pielęgniarskiej opartej o wybrane założenia teoretyczne (Dorothea Orem, Callista Roy, Betty Neuman).
Prowadzenie: dr H. Rolka
ROK AKADEMICKI 2023/2024
PODSTAWY PIELĘGNIARSTWA
I ROK I SEMESTR
120 godzin lekcyjnych
ZAJĘCIA ZBLOKOWANE
daty | Lp. | Tematy ćwiczeń 6x4godz.lekc = 24 godziny lekcyjne |
| 1 | Wstrzyknięcia podskórne cz 1. |
| 2 | Wstrzyknięcia podskórne cz 2. Wskazania, przeciwskazania, powikłania. Technika podawania preparatów heparyny drobnocząsteczkowej. Technika podawania insuliny przy użyciu strzykawki i penu. |
| 3 | Wykonywanie wstrzyknięć domięśniowych cz.1 w okolicę mięśnia pośladkowego większego. |
| 4 | Wykonywanie e43wstrzyknięć domięśniowych cz.2 w okolicę mięśnia naramiennego, okolicę mięśnia czworogłowego uda, wykonywanie wstrzyknięć domięśniowych w okolicę mięśnia pośladkowego mniejszego. |
| 5 | Symulacje podsumowujące nabyte umiejętności |
| 6 | Zaliczenie metodą mini OSCE z zakresu ćwiczeń 1-5. |
PODSTAWY PIELĘGNIARSTWA
KIERUNEK PIELĘGNIARSTWO
I ROK II SEMESTR
TEMATY ĆWICZEŃ NA ROK AKADEMICKI 2023/24
26x3l.=78l.+1x2l. =80l.
80godzin
L.P. | TEMATY ĆWICZEŃ |
Technika pobierania krwi do badań laboratoryjnych metodą tradycyjną. Pobieranie krwi do badań laboratoryjnych, normy /OB., morfologia, elektrolity, gazometria, cukier itp./ zasady, wskazania, p/wskazania. | |
Technika pobierania krwi do badań laboratoryjnych aspiracyjno-próżniową i/lub prózniową Pobieranie krwi do badań laboratoryjnych, normy /OB., morfologia, elektrolity, gazometria, cukier itp./ zasady, wskazania, p/wskazania. | |
Przygotowanie i podawanie leków dożylnie przy użyciu igły iniekcyjnej. Kaniulacja żył przy użyciu igły typu „motylek”. Monitorowanie i pielęgnacja miejsca wkłucia obwodowego. | |
Kaniulacja żył przy użyciu igły typu „Vigo”, podawanie leków dożylnie. Monitorowanie i pielęgnacja miejsca wkłucia obwodowego. Specyfika kaniulacji żył u dziecka. | |
Wykonywanie kroplowego wlewu dożylnego. Podawanie leków we wlewie kroplowym | |
Przygotowanie leku do podania w pompie strzykawkowej. Podstawowa obsługa pompy strzykawkowej. Jednoczasowa podaż dwóch płynów infuzyjnych. | |
Symulacje podsumowujące nabyte umiejętności z zakresu ćwiczeń 1-6 | |
Praktyczne kolokwium zaliczeniowe z zakresu tematów 1-7 | |
Przygotowanie materiału opatrunkowego, rękawic, narzędzi i bielizny do sterylizacji. Przygotowanie stolika opatrunkowego, prezentacja podstawowych narzędzi chirurgicznych. Technika otwierania jałowych pakietów, nakładanie rękawic chirurgicznych. Chirurgiczne mycie rąk. Aseptyka i antyseptyka. | |
Rana, etapy gojenia rany. Technika wykonywania opatrunku na ranie czystej. Zdejmowanie szwów. | |
Technika wykonywania opatrunku na ranie brudnej. Płukanie rany. Drenaż jam ciała. | |
Obsługa i pielęgnacja wkłucia obwodowego, centralnego. Skala Baxtera. | |
Obsługa i pielęgnacja portu naczyniowego cz.1. | |
Obsługa i pielęgnacja portu naczyniowego cz.2. | |
Asystowanie do nakłucia lędźwiowego, nakłucia mostka, nakłucia jamy brzusznej i jamy opłucnowej. Udział pielęgniarki w badaniu. | |
Praktyczne kolokwium zaliczeniowe z zakresu tematów 9- 15 | |
Toaleta drzewa oskrzelowego u chorego cz.1 | |
Toaleta drzewa oskrzelowego u chorego cz.2 | |
Kąpiel noworodka i niemowlęcia. Przewijanie i ubieranie dzieci. Wykonywanie pomiarów długości, wagi i obwodów u dziecka. Pobieranie moczu i kału u dzieci w różnym wieku do badania. | |
Karmienie niemowląt i dzieci starszych. Karmienie dziecka przez zgłębnik. Lewatywa i wlewka doodbytnicza u dziecka. | |
Cewnikowanie pęcherza moczowego u kobiety jednorazowe. Pobieranie moczu do badań laboratoryjnych. Pielęgnowanie chorych z nietrzymaniem moczu zastosowanie cewników zewnętrznych. | |
Cewnikowanie pęcherza moczowego u kobiety na stałe. Monitorowanie diurezy i usuwanie cewnika. Płukanie pęcherza moczowego. | |
Cewnikowanie pęcherza moczowego u mężczyzny jednorazowe. | |
Wykonanie elektrokardiogramu. | |
Praktyczne kolokwium zaliczeniowe z zakresu tematów 17 - 24 | |
Powtórzenie umiejętności z zakresu 1 semestru – przygotowanie do egzaminu. | |
Zaliczenie i podsumowanie I i II semestru. Dopuszczenie do egzaminu. (czas: 90minut) |
obowiązuje wejściówka punktowana (0-3p)
ZAJĘCIA PRAKTYCZNE OBEJMUJĄ:
1. ZAJĘCIA W SZPITALU
2. WYSOKA WIERNOŚĆ
3. NISKA WIERNOŚĆ
4. PACJENT SYMULOWANY
TEMATY ZAJĘĆ SEMINARYJNYCH NA ZAJĘCIACH PRAKTYCZNYCH Z PODSTAW PIELĘGNIARSTWA
MAJ
LICENCJAT PIELĘGNIARSTWO
Obowiązuje przygotowanie teoretyczne do poniższych tematów przez kolejne dni zajęć praktycznych:
- Udział pielęgniarki/rza w procesie leczenia – zasady czytania indywidualnej karty zleceń lekarskich, przygotowywanie i podawanie leków różnymi drogami.
Udział pielęgniarki/rza w potęgowaniu zdrowia pacjenta (profilaktyka, edukacja zdrowotna, promocja zdrowia) – pogadanka, pokaz, oświata zdrowotna lub inna forma do wyboru.
- Obserwacja i analiza objawów subiektywnych i obiektywnych u pacjenta z zaburzeniami układu krążenia. Pisemne opracowanie arkusza do zbierania danych.
- Obserwacja i analiza objawów subiektywnych i obiektywnych u pacjenta z zaburzeniami układu oddechowego.
- Obserwacja i analiza objawów subiektywnych i obiektywnych u pacjenta z zaburzeniami układu pokarmowego.
- Obserwacja i analiza objawów subiektywnych i obiektywnych u pacjenta z zaburzeniami układu moczo - płciowego.
- Obserwacja i analiza objawów subiektywnych i obiektywnych u pacjenta z zaburzeniami narządów zmysłu.
- Obserwacja i analiza objawów subiektywnych i obiektywnych u pacjenta z zaburzeniami układu ruchu.
- Gromadzenie, zapisywanie, analizowanie i wartościowanie danych o pacjencie w celu określenia jego stanu według założeń procesu pielęgnowania. Formułowanie diagnozy pielęgniarskiej. Planowanie i ocena działań pielęgnacyjno – opiekuńczych. Pisemne opracowanie procesu pielęgnowania wybranego pacjenta.
- Pisemne kolokwium zaliczeniowe z zakresu zajęć seminaryjnych.
- Samoocena studentów. Podsumowanie zajęć.
Dodatkowo:
Podłączenie monitora pacjentowi. Obserwacja, prowadzenie kontrolek.
Ocena poziomu cukru we krwi, cholesterolu, ciał ketonowych i inne testy paskowe.
Pomiary OCŻ, saturacja, szczytowy przepływ wydechowy,
Płukanie przetoki jelitowej, karmienie pacjenta przez przetoki odzywcze.
LITERATURA OBOWIĄZKOWA
- Klimaszewska K., Baranowska A., Krajewska-Kułak E. (red.): Podstawowe czynności medyczne i pielęgnacyjne. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA
- Ślusarska B., Zarzycka D.: Podstawy pielęgniarstwa. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, tom II, 2017.
- Czekirda M.: Obliczanie dawek leków. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
- Anna Majda, Barbara Ślusarska, Danuta Zarzycka: Umiejętności pielęgniarskie Katalog check-list. Materiały ćwiczeniowe z podstaw pielęgniarstwa. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
- Chrząszczewska A.: Bandażowanie. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005.