Dane badawcze to wszystkie dane, które zostały zebrane, zaobserwowane lub stworzone w badaniach naukowych. Mogą to być: dane obserwacyjne, eksperymentalne, referencyjne, liczbowe, notatki, ankiety i kwestionariusze, zdjęcia, oprogramowanie, dane z symulacji, protokoły, próbki.
Otwarte dane badawcze (ang. Open Research Data, ORD) są to takie dane, które są udostępniane bezpłatnie, bez ograniczeń prawnych i technicznych każdej zainteresowanej osobie. ORD składają się na część szerszej idei, jaką jest Otwarta Nauka, do której należy również otwarty dostęp. Otwarte dane są udostępniane za pośrednictwem Internetu (np. repozytoriów) tak, aby można było je wykorzystywać, modyfikować oraz udostępniać.
Zasady FAIR Data
W celu pomocy naukowcom oraz właściwego przygotowania danych do udostępniania sformułowane zostały zasady FAIR Data.
Według tych zasad dane powinny być udostępniane tak, aby były:
- Findable – możliwe do odnalezienia;
- Accessible – dostępne dla wszystkich;
- Interoperable – interoperacyjne, możliwe do łączenia z innymi danymi;
- Reusable – wielokrotnego użytku;
Więcej na temat zasad FAIR Data można dowiedzieć się na stronie naszego FAQ.
Otwarte dane w Horyzont 2020 i konkursach NCN
W ramach programu Horyzont 2020 oraz konkursach Narodowego Centrum Nauki określono obowiązki odnoszące się do zarządzania danymi badawczymi powstałymi podczas trwania projektu oraz otwartego dostępu. Zarówno w programie Horyzont 2020 oraz projektach NCN zaleca się przechowywanie danych w otwartych repozytoriach. Podczas przygotowywania danych powinno kierować się prostą zasadą: „Dane badawcze powinny być tak otwarte, jak to możliwe i na tyle zamknięte, na ile jest to konieczne”.
Wytyczne – Narodowe Centrum Nauki
Wytyczne – Horyzont 2020
Podczas przygotowywania projektów wymagane jest przedstawienie Planu Zarządzania Danymi (Data Management Plan, DMP). Plan powinien zawierać:
- Opis danych wygenerowanych lub zebranych (format i typ plików, ilość danych);
- Opis i organizacja danych (metadane, metodologia, kontrola jakości);
- Wybór danych do długoterminowego przechowywania (kopie zapasowe);
- Udostępnianie danych (jak, kiedy, jaka licencja);
- Zarządzanie danymi (opiekun danych, koszt);
- Kwestie etyczne i prawne (prawa autorskie, dane wrażliwe, dane niejawne).
W przypadku problemów w kwestii etycznej lub prawnej mogą państwo skontaktować się z Inspektorem Ochrony Danych Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
Istnieją narzędzia wspomagające proces tworzenia planu zarządzania danymi:
- DMPonlline – kreator online wraz ze wskazówkami i gotowymi wzorami planów;
- DMPTool – kreator online zawierający pomoc oraz najlepsze praktyki w zakresie zarządzania danymi
- Szablon Planu Zarządzania Danymi – przygotowany przez Pełnomocnika ds. Otwartego Dostępu służący jako podstawa dla wnioskujących pracowników UMB o finansowanie badań przez Narodowe Centrum Nauki. Szablon udostępniany jest poprzez kontakt mailowy z Pełnomocnikiem
Więcej informacji na temat Planu Zarządzania Danymi, korzyści oraz co powinien zawierać znajduje się w FAQ.
Otwarte dane badawcze w repozytorium MOST Wiedzy
Multidyscyplinarny Otwarty System Transferu Wiedzy - MOST Wiedzy umożliwia bezpłatne udostępnianie danych badawczych zgodnie ze standardami FAIR Data oraz długotrwałe archiwizowanie zdeponowanych danych na serwerach platformy. Platforma zarządzana jest przez Centrum Kompetencji Otwartej Nauki Biblioteki Politechniki Gdańskiej. Każdy pracownik Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku będzie mógł udostępniać dane badawcze.
W tym celu należy:
- Utworzyć profil naukowca w portalu MOST Wiedzy za pomocą konta ORCiD lub Google;
- Skontaktować się z Pełnomocnikiem ds. Otwartego Dostepu w celu otrzymania kodu odblokowującego udostępnianie danych.