Katedra Medycyny Sądowej w Białymstoku została powołana do życia 1 września 1954 r., a pierwszym jej Kierownikiem została doc. dr Maria Byrdy (zdj. 1). Z materiałów archiwalnych wiadomo, że Minister Zdrowia J. Sztachelski powołał dr Marię Byrdy z dniem 1.09.1954 r. „na czas nieokreślony do pełnienia funkcji samodzielnego pracownika nauki przy Katedrze Medycyny Sądowej Akademii w Białymstoku, w pełnym wymiarze godzin profesorskich, wraz z kierownictwem Zakładu przywiązanego do tej Katedry”. JM Rektor Akademii Medycznej w Białymstoku prof. T. Kielanowski podjął starania o zorganizowanie Katedry już w marcu 1954 r.. Prof. B. Popielski (ówczesny Kierownik Zakładu Medycyny Sądowej we Wrocławiu) polecił Rektorowi AMB ewentualną kandydatkę na kierownika Zakładu w Białymstoku w osobie doc. dr M. Byrdy. W listopadzie 1954 r. Zakład Medycyny Sądowej, mieszczący się w budynku przy ul. Mickiewicza 2, przejął 7 pomieszczeń od Zakładu Chemii Ogólnej, a z sutereny Zakładu Anatomii Prawidłowej wydzielono salę sekcyjną i miejsce na komorę na zwłoki oraz odczynniki i paszę dla zwierząt. Pierwszym asystentem i późniejszym długoletnim współpracownikiem Zakładu był dr T. Jokisz (zdj. 2).

     Od momentu powołania do życia Zakładu został uruchomiony dział sekcyjny oraz badania osób żywych, od lutego 1956 r. rozpoczęto badania histopatologiczne, od kwietnia1956 r. badania serologiczne (badania grupowe krwi i badania dowodów rzeczowych). Od stycznia 1958 r. prowadzono badania krwi na zawartość alkoholu (zdj. 3).

      W latach 70-tych Zakład otrzymał 4 pomieszczenia na II piętrze gmachu od Zakładu Anatomii Patologicznej. Pomieszczenia te pozwoliły na utworzenie pokoi asystenckich i sali konferencyjnej.

     Równocześnie z działalnością usługową i orzeczniczą w Zakładzie prowadzono badania naukowe, które obejmowały liczne prace eksperymentalne, opisywały interesującą kazuistykę, a także dotyczyły badań statystycznych. Opracowaywano również prace poglądowe związane z najnowszymi trendami naukowymi w medycyie sądowej. Pracownicy Zakładu brali czynny udział w zjazdach, konferencjach i sympozjach naukowych organizowanych przez Zarząd Główny lub Oddziały Terenowe Towarzystwa Medycyny Sądowej i Kryminologii (zdj. 4, 5). Uczestniczyli także w spotkaniach naukowych o zasięgu międzynarodowym. Zakład był organizatorem dwóch zjazdów Naukowych Polskiego Towarzystwa Medycyny Sądowej i Kryminologii o zasięgu krajowym i zagranicznym:  II Zjazdu w 1960 r. (zdj. 6) i X Zjazdu w 1995 r. (zdj. 7, 8) oraz trzech Konferencji Toksykologicznych: V w 1989 r. w Białymstoku, XIX w 2002 r. w Augustowie oraz XXX w 2013 r. ponownie w Augustowie (zdj. 9).

      Do dotychczasowego gmachu wprowadzono się w 1982 roku. Od tego czasu Zakład posiadał: pomieszczenia dla interesantów, dwie sale ćwiczeniowe i pracownię kreślarską. Na pierwszym piętrze mieścił się sekretariat, pokój profesora, pokoje asystentów i adiunktów oraz sala konferencyjna wraz z biblioteką. Na drugim piętrze były pracownie naukowe: serologiczna, toksykologiczna i histopatologiczna. Na trzecim piętrze znajdowała się zwierzętarnia. Pomieszczenia prosektoryjne były w drugim budynku połączone z gmachem zamkniętym przejściem. Zakład został zaopatrzony z funduszu inwestycyjnego w nowoczesną aparaturę do poszczególnych pracowni naukowych. We wrześniu 1984 r. ówczesny Kierownik prof. dr Maria Byrdy przeszła na emeryturę (zdj. 10), a od października 1984 r. nowym Kierownikiem został adiunkt Zakładu dr Jerzy Janica (zdj. 11). Prof. dr Maria Byrdy pracowała w dalszym ciągu w niepełnym wymiarze godzin do ukończenia habilitacji nowego Kierownika tj. do 1988 roku. Opiekunem naukowym Zakładu w tym okresie był prof. dr hab. Włodzimierz Buczko. 

        W latach 1962-1966 prof. Maria Byrdy przez dwie kadencje pełniła obowiązki prodziekana ds. bytowych studentów, a w latach 1966-1969 dziekana Wydziału Lekarskiego AM w Białymstoku. W dniu 01.06.1990 r. Prof. dr Maria Byrdy otrzymała tytuł doktora honoris causa Akademii Medycznej w Białymstoku (zdj. 12), a w 1995 r. przyznano jej medal Profesora Kitasato z Japonii za pionierskie prace w dziedzinie medycyny sądowej (zdj. 13).

        W 1992 roku prof. dr Maria Byrdy ofiarowała Janowi Pawłowi II słuchawki lekarskie, które pozostały po zmarłym na szkarlatynę w 1932 r. młodym lekarzu Edmundzie Wojtyle (starszym bracie Papieża). Za ten dar Jan Paweł II przesłał Profesor serdeczne podziękowania (zdj. 14).

      Od 1 lutego 1990 roku dr hab. Jerzy Janica został mianowany na stanowisko docenta, a z dniem 3 stycznia 1992 roku mianowany na stanowisko profesora nadzwyczajnego. W dniu 24 stycznia 1997 roku Prezydent RP Aleksander Kwasniewski nadał mu tytuł naukowy Profesora (zdj. 15). 

        W 1990 r. powstała pracownia HLA w celu wykonywania badań spornego ojcostwa oraz badań genetycznych, antygenów HLA w populacji Podlasia oraz badań asocjacji antygenów HLA, z niektórymi stanami patologicznymi. Rok później zorganizowano pracownię komputerową do obsługi prac naukowych i usługowych. Zorganizowano pracownię PCR, co pozwoliło na udoskonalenie badania śladów biologicznych, badań spornego ojcostwa, a także wprowadzono nowe metody badawcze DNA minisatelitarnego i mikrosatelitarnego. W dalszych latach pracownia serologiczna została wyposażona w nowoczesny sprzęt, w tym aparaturę do automatycznego sekwencjonowania DNA oraz amplifikacji, do badań DNA genomowego i mitochondrialnego oraz aparat 7500 REAL-TIME PCR SYSTEM do badań m.in. pomiaru stężenia DNA. Do dnia dzisiejszego pracownia genetyczna prowadzi badania DNA w sprawach spornego ojcostwa i w sprawach kryminalnych na podstawie atestów: Polskiego Towarzystwa Medycyny Sądowej i Kryminologii, Collaborative Testing Services Interlaboratory Testing Program (USA), International Society of Forensic Genetics, Blind Trials of the European DNA Profiling Group (Institut für Rechtsmedizin, Universität Münster, Niemcy), Quality Control Test of the Forensic Y-User Group (Institut für Rechtsmedizin, Humboldt-Universität Berlin, Niemcy). Posiada także akredytację Polskiego Centrum Akredytacji w zakresie badań genetycznych. Badania prowadzone są zgodnie z wymaganiami normy PN-EN ISO/IEC 17025 dotyczącej kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących.

      Od lat 90-tych intensywnie unowocześniano także pracownię toksykologiczną poprzez zakup chromatografów gazowych z detekcją FID i MS i spektrofotometru UV-Vis. Obecnie ekspertyzy wykonywane są przy pomocy następujących technik: ekstrakcja LLE (ciecz-ciecz) i SPE (ciecz-ciało stałe), chromatografia gazowa (w tym headspace) i spektrofotometria w materiale biologicznym, zabezpieczonym od osób żywych i denatów oraz w dowodach rzeczowych. W pracowni oznacza się substancje organiczne, w tym najczęściej alkohol etylowy i alkohole niespożywcze, inne substancje lotne, leki, substancje psychoaktywne oraz środki odurzające.

       Działalność prof. Jerzego Janicy na rzecz Państwa Polskiego i obywateli, a także wybitne osiągnięcia na polu oświaty i nauki zostały uhonorowane Złotym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. W roku 2011 Profesorowi nadano godność Członka Honorowego Towarzystwa Medycyny Sądowej i Kryminologii (zdj. 16).

     W 2009 roku Kierownikiem Zakładu została dr hab. Anna Niemcunowicz-Janica. W roku 2013 Prezydent RP Bronisław Komorowski nadał Jej tytuł naukowy Profesora. Obecnie Profesor Anna Niemcunowicz-Janica jest Wiceprezesem Polskiego Towarzystwa Medycyny Sądowej i Kryminologii oraz Przewodniczącą Komisji Opiniowania Sądowo-Lekarskiego przy Zarządzie Głównym PTMSiK. Pełni także funkcję Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzinie medycyny sądowej. Od 2017 roku Profesor jest członkiem Państwowej Komisji Egzaminacyjnej w dziedzinie medycyna sądowa oraz Przewodniczącą Zespołu Ekspertów do opiniowania jednostek ubiegających się o akredytację do prowadzenia szkolenia specjalizacyjnego i staży kierunkowych w dziedzinie medycyna sądowa.

     W 2015 roku dzięki staraniom Władz Uczelni oraz dotacji Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego przeprowadzono generalny remont Zakładu Medycyny Sądowej. W roku 2016 staraniem Zespołu Pracowni Genetycznej, prowadzonej przez Prof. Witolda Pepińskiego, Zakład uzyskał Certyfikat Akredytacji Laboratorium Badawczego nr. AB 1602 (zdj. 17).

     W chwili obecnej Zakład składa się z podstawowych działów medycyny sądowej (lekarsko-orzeczniczego, prosektorium, laboratorium hemogenetyki i laboratorium toksykologicznego). W Zakładzie pracuje dwóch profesorów, jeden doktor habilitowany, sześciu doktorów nauk, jeden lekarz rezydent, dwóch magistrów, a także personel techniczny i administracyjny. 

     W historii Zakładu tytuły profesorskie otrzymali: doc. Maria Byrdy w 1966 r. i doc. Jerzy Janica w 1997 r., dr hab. Anna Niemcunowicz-Janica w 2013 roku i dr hab. Witold Pepiński w roku 2014.

     Stopnie naukowe doktora habilitowanego otrzymali: dr Ryszard Molenda w 1985 r., dr Jerzy Janica w 1989 r., dr Witold Pepiński w 2006 r., dr Anna Niemcuowicz-Janica w 2008 r. i dr Michał Szeremeta w roku 2020.

      Ponadto w Zakładzie stopnie naukowe doktora nauk medycznych uzyskali: T. Jóźwik, J. Nawara, Z. Antoniuk., J. Szrzedziński, T. Dopierała, S. Kuczyński, E. Koc-Żórawska, M. Skawrońska, M. Rydzewska-Dudek, I. Sołtyszewski, I. Ptaszyńska-Sarosiek, J. Załuski, A. Sackiewicz, M. Filimoniuk oraz J. Drabik i M. Boroń. Natomiast dr Magdalena Okłota-Horba doktoryzowała się prowadząc badania w zakresie endokrynologii.      

      Pracownicy Zakładu prowadzą zajęcia dydaktyczne ze studentami, nie tylko z zakresu medycyny sądowej, ale także z zakresu etyki lekarskiej oraz prawa medycznego w języku polskim oraz angielskim, wykorzystując w tym celu bardzo bogate doświadczenie zawodowe, jak i najnowsze zdobycze naukowo-techniczne. W Zakładzie prowadzone są także kursy specjalizacyjne i doskonalące.