Stypendia - pytania i odpowiedzi - Ustawa 2.0

Interpretacja Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w zakresie przyznawania świadczeń studentom i doktorantom:

Ustalając 6-letni okres przysługiwania świadczeń należy sumować wyłącznie okresy studiowania, tj. co do zasady okresy od rozpoczęcia studiów do ich ukończenia albo skreślenia z listy studentów (a nie cały rok studiów). Szczegółowe kwestie powinny być doprecyzowane przez rektora w porozumieniu z samorządem studenckim w regulaminie świadczeń dla studentów, należy jednak wskazać na konieczność zachowania spójności uczelnianych uregulowań z ustawową zasadą [1], która stanowi, że wygaśnięcie decyzji o przyznaniu świadczenia następuje z ostatnim dniem miesiąca, w którym student utracił prawo do świadczenia wskutek okoliczności wymienionych w tym przepisie (np. ukończenie studiów). Ustawa zachowuje zatem prawo studenta do otrzymania stypendium za ostatni niepełny miesiąc studiowania. Ponadto należy zauważyć, że na gruncie dotychczasowych przepisów uczelnie posiadały wypracowane rozwiązania w zakresie ustalania 3-letniego okresu przysługiwania świadczeń na studiach drugiego stopnia lub jednolitych studiach magisterskich kontynuowanych po studiach pierwszego stopnia

Podstawa prawna

· [1] art. 94 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. Z 2018 r. poz. 1668)

6-letni okres studiowania z prawem do świadczeń rozpoczyna się w momencie podjęcia studiów i nabycia praw studenta po raz pierwszy (na pierwszym kierunku studiów) w odniesieniu do wszystkich świadczeń i biegnie niezależnie od tego, czy w tym okresie student otrzymuje świadczenia, czy też nie. Kwestie dotyczące organizacji studiów oraz związane z nimi prawa i obowiązki studenta, w tym zasady korzystania z urlopów od zajęć oraz ich powtarzania, określa regulamin studiów. Rozstrzygnięcie kwestii uprawnień studenta do pomocy materialnej podczas korzystania z urlopu od zajęć pozostaje zatem w gestii uczelni.

Podstawa prawna

· art. 75 ust. 1, art. 85 ust. 1 pkt 3 i 7 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. Z 2018 r. poz. 1668)

Stypendia rektora przyznaje się doktorantom studiującym na dotychczasowych zasadach z pominięciem 10% limitu na kierunku studiów określonego dla studentów.

Podstawa prawna

· art. 279 ust. 1 ustawy z dnia 3 lipca 2018 r. Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. Z 2018 r. poz. 1669)

Uczelnia może wezwać studenta, który nie dołączył do wniosku zaświadczenia z ośrodka pomocy społecznej o sytuacji dochodowej i majątkowej swojej i rodziny, do wyjaśnienia przyczyn powyższego braku oraz wykazania na podstawie dokumentów źródeł utrzymania rodziny (np. dochodów partnera, oszczędności zgromadzonych na rachunku bankowym). Sposób dokumentowania sytuacji materialnej studenta określa regulamin świadczeń dla studentów. Oceny, czy wskazane przez studenta przyczyny niedołączenia ww. zaświadczenia są uzasadnione, a źródła utrzymania rodziny wystarczająco udokumentowane, dokonuje organ przyznający stypendium w postępowaniu administracyjnym z uwzględnieniem całości dokumentacji zebranej w sprawie

Podstawa prawna

· art. 88 ust. 5 oraz art. 95 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. Z 2018 r. poz. 1668)

We wskazanym przepisie ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce mowa jest o stypendium socjalnym (a nie odrębnym świadczeniu), którego wysokość może zostać zwiększona w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Przypadki te powinny zostać określone w regulaminie świadczeń dla studentów [1].

Skąd to wynika?

W ustawie wymienione są świadczenia dla studentów przyznawane przez uczelnię ze środków przekazanych na ten cel z budżetu państwa [2].

Podstawa prawna:

· [1] art. 87 ust. 3 i art. 95 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. poz. 1668, z późn. zm.)

· [2] art. 86 ust. 1 pkt 1-4 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. poz. 1668, z późn. zm.)

Dochód na osobę w rodzinie studenta przy przyznawaniu stypendium socjalnego ustalany jest na podstawie źródeł dochodów wymienionych w ustawie o świadczeniach rodzinnych. Ustawa - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce określa zamknięty katalog osób [1], których dochody uwzględnia się przy przyznawaniu stypendium socjalnego. Student i członkowie jego rodziny mogą jednakże posiadać środki na utrzymanie pochodzące ze źródeł spoza katalogu określonego w przepisach (np. ze świadczenia wychowawczego (500+), świadczeń rodzinnych, zgromadzonych na rachunkach bankowych oszczędności, otrzymanych darowizn). Ponadto student może być utrzymywany przez inne osoby, niż wymienione w ustawie jako członkowie rodziny uwzględniani przy obliczaniu dochodu rodziny studenta (np. przez osobę pozostającą ze studentem w związku nieformalnym, dalszego krewnego). Na podstawie zgromadzonych w sprawie dokumentów, w tym potwierdzających źródła utrzymania rodziny, oraz wyjaśnień studenta dotyczących przyczyn niedołączenia do wniosku zaświadczenia z pomocy społecznej o sytuacji dochodowej i majątkowej rodziny, rektor (albo komisja stypendialna lub odwoławcza komisja stypendialna) ocenia spełnienie przez studenta kryteriów uprawniających do otrzymania stypendium socjalnego.

Skąd to wynika?

Zgodnie z omawianym artykułem ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce student musi wykazać na podstawie dokumentów źródła utrzymania rodziny, zgodnie ze stanem faktycznym.

Podstawa prawna:

· [1] art. 88 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. poz. 1668, z późn. zm.)

Jako rok złożenia egzaminu maturalnego należy rozumieć rok, w którym absolwent szkoły średniej zdał egzamin maturalny, niezależnie od tego, czy przystąpił do tego egzaminu w terminie głównym, dodatkowym, czy poprawkowym. Dokumentem potwierdzającym zdanie egzaminu maturalnego jest świadectwo dojrzałości wydawane przez okręgową komisję egzaminacyjną.

Rektor (albo komisja stypendialna) ma obowiązek przyznania stypendium rektora na pierwszym roku studiów studentowi, który posiada osiągnięcia wymienione w ustawie [1]. Ustawa nie ogranicza okresu, z którego te osiągnięcia powinny być uwzględniane, do ostatniego roku szkolnego, a zatem ograniczenia takiego - ze względu na obligatoryjny charakter stypendium - nie powinien również przewidywać regulamin świadczeń dla studentów [2].

W przypadku stypendium rektora dla studentów pozostałych lat studiów szczegółowe kryteria i tryb przyznawania określa regulamin świadczeń dla studentów. Zatem kwestie związane z okresem, z którego wyniki w nauce i osiągnięcia będą brane pod uwagę przy przyznawaniu stypendium rektora, powinny zostać rozstrzygnięte w tym regulaminie.
 

Podstawa prawna

· [1] art. 91 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. poz. 1668, z późn. zm.)

· [2] art. 95 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. poz. 1668, z późn. zm.)
 

Ustawa - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce nie określa, w jakiej formie student wskazuje kierunek studiów, na którym będzie otrzymywał świadczenie. Wybór kierunku może być zatem dokonany przez złożenie przez studenta stosownej deklaracji (oświadczenia), przy czym czynność ta dotyczy wyłącznie studentów kształcących się równocześnie na kilku kierunkach studiów.

Uchylony przez nową ustawę ustawowy obowiązek składania oświadczenia o niepobieraniu świadczeń pomocy materialnej na więcej niż jednym kierunku dotyczył każdego studenta ubiegającego się o stypendium socjalne, nawet kształcącego się tylko na jednym kierunku.

Zniesienie przez nową ustawę prawnego obowiązku składania ww. oświadczenia przez każdego studenta nie ogranicza możliwości dokumentowania w razie potrzeby na podstawie oświadczeń studenta jego uprawnień do ubiegania się o świadczenia pomocy materialnej.

Podstawa prawna

· art. 93 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. poz. 1668, z późn. zm.)
 

Zgodnie z nową ustawą stypendia dla studentów przysługują na studiach pierwszego stopnia, studiach drugiego stopnia i jednolitych studiach magisterskich, jednak nie dłużej niż przez okres 6 lat. W opinii Ministerstwa, omawiany artykuł określa łączny okres (nieprzekraczający 6 lat) [1], w którym danej osobie przysługuje możliwość ubiegania się o świadczenia w ramach studiów - niezależnie od ich rodzaju i długości trwania, jak też uczelni, na których są odbywane. Tym samym dla biegu tego terminu nie ma znaczenia, czy student występuje o świadczenia oraz czy je pobiera. W przypadku przerwania studiów i ponownego ich podjęcia, liczenie wskazanego okresu powinno być kontynuowane, a nie rozpoczynać się od nowa (okresy studiowania sumują się). Świadczenia nie będą zatem przysługiwały studentowi, który np. na studiach pierwszego stopnia studiuje łącznie ponad 6 lat.

Ustawa przewiduje wyjątek od omawianych reguł w zakresie uprawnień do stypendium dla osób niepełnosprawnych [2]. W przypadku gdy niepełnosprawność powstała w trakcie studiów lub po uzyskaniu tytułu zawodowego, student będzie mógł ubiegać się o to stypendium na jeszcze jednym kierunku studiów przez okres do 6 lat.

Podstawa prawna

· [1] art. 93 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. poz. 1668, z późn. zm.)

· [2] art. 93 ust. 4 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. poz. 1668, z późn. zm.)

DODATKOWA INTERPRETACJA Z MINISTERSTWA DOTYCZĄCA 6-LETNIEGO OKRESU STUDIOWANIA

Wskazany wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie dotyczy rozstrzygniętej na podstawie dotychczasowego stanu prawnego sprawy przysługiwania studentowi stypendium socjalnego na studiach drugiego stopnia, tj. przez okres do 3 lat (art. 184 ust. 5 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym). Sąd orzekł, że nie narusza prawa decyzja uczelni odmawiająca stypendium socjalnego studentowi, który na studiach drugiego stopnia studiował ponad 3 lata (okres studiów uległ przedłużeniu z powodu urlopu od zajęć), mimo że okres faktycznego pobierania stypendium był krótszy (w okresie urlopu od zajęć student nie pobierał stypendium).

Ocena WSA w Warszawie dotycząca rozumienia 3-letniego okresu przysługiwania świadczeń jako okresu studiowania z prawem do świadczeń, a nie okresu faktycznego pobierania świadczeń - mimo że dotyczy poprzedniego stanu prawnego - jest spójna z interpretacją Ministerstwa odnośnie do 6-letniego okresu przysługiwania świadczeń na studiach, o którym mowa w art. 93 ust. 2 pkt 1 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce. Należy pamiętać, że nowa ustawa określa jedynie maksymalny okres przysługiwania prawa do stypendiów i zapomóg w ramach studiów, tj. nie dłuższy niż 6 lat (kalendarzowych). W tym okresie stypendia przyznawane są na semestr lub rok akademicki i wypłacane do 10 miesięcy w roku akademickim, a zapomoga - nie częściej niż 2 razy w roku akademickim . Student studiujący dłużej niż 6 lat traci - w ocenie Ministerstwa - prawo do świadczeń, niezależnie od tego przez jaki okres faktycznie otrzymywał świadczenie. Kwestię uprawnienia konkretnego studenta do otrzymania stypendium w 6-letnim okresie studiowania (z wyłączeniem przerw w studiowaniu) należy rozstrzygać indywidualnie na podstawie warunków, kryteriów i trybu przyznawania świadczeń określonych w ustawie - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz regulaminie świadczeń dla studentów.

Odnosząc się do pytań szczegółowych informuję, że do ustalenia 6-letniego okresu przysługiwania świadczeń należy sumować okresy studiowania, tj. co do zasady okresy od rozpoczęcia studiów (art. 83 ustawy) do ich ukończenia (art. 76 ust. 7 ustawy) albo skreślenia z listy studentów (a nie cały rok studiów). Szczegółowe kwestie powinny być doprecyzowane przez rektora w porozumieniu z samorządem studenckim w regulaminie świadczeń dla studentów, należy jednak wskazać na konieczność zachowania spójności uczelnianych uregulowań z ustawową zasadą określoną w art. 94 ust. 2 ustawy, który stanowi, że wygaśnięcie decyzji o przyznaniu świadczenia następuje z ostatnim dniem miesiąca, w którym student utracił prawo do świadczenia wskutek okoliczności wymienionych w tym przepisie (np. ukończenie studiów). Ustawa zachowuje zatem prawo studenta do otrzymania stypendium za ostatni niepełny miesiąc studiowania. Ponadto należy zauważyć, że na gruncie dotychczasowych przepisów uczelnie posiadały wypracowane rozwiązania w zakresie ustalania 3-letniego okresu przysługiwania świadczeń na studiach drugiego stopnia lub jednolitych studiach magisterskich kontynuowanych po studiach pierwszego stopnia.

Przepisy nowej ustawy nie zawierają szczególnych uregulowań dotyczących przyznawania stypendium rektora studentom pierwszego roku studiów drugiego stopnia, nie oznacza to jednak, że studenci ci nie mają prawa do ubiegania się o to świadczenie. W tym przypadku zastosowanie mają ogólne kryteria przyznawania stypendium rektora [1] zaś szczegółowe kryteria powinny zostać określone w regulaminie świadczeń dla studentów.

Podstawa prawna:

· [1] art. 91 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. poz. 1668, z późn. zm.)

Do przyznawania doktorantom stypendiów i zapomogi od 1 października 2019 r. należy stosować odpowiednio regulamin świadczeń dla studentów (brak podstawy prawnej do określenia odrębnego regulaminu dla doktorantów). Odpowiednie zastosowanie ww. regulaminu do przyznawania doktorantom świadczeń oznacza, że możliwe jest stosowanie jego zapisów z modyfikacjami uwzględniającymi specyfikę kształcenia na studiach doktoranckich. Uzasadniona jest zatem niezbędna adaptacja szczegółowych kryteriów przyznawania stypendium rektora do odmiennego sposobu dokonywania oceny wyników i osiągnięć doktorantów. Ponadto do doktorantów nie będzie miała zastosowania określona dla studentów reguła dotycząca przyznawania stypendium rektora nie więcej niż 10% studentów na określonym kierunku studiów.

Skąd to wynika?

Zasady przyznawania świadczeń doktorantom, którzy rozpoczęli studia doktoranckie przed rokiem akademickim 2019/2020, wynikają z przepisów ustawy z dnia 3 lipca 2018 r. Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. poz. 1669, z późn. zm.).

Podstawa prawna

· art. 279 ust. 1 i art. 281 ustawy Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. poz. 1669, z późn. zm.).

W odniesieniu do możliwości uzyskania stypendium przez cudzoziemców przepisy nowej ustawy nie wskazują na język, w jakim cudzoziemcy podejmą kształcenie od roku akademickiego 2019-2020.
O dostęp do pomocy materialnej z budżetu państwa, tj. o stypendium socjalne oraz o kredyt studencki, mogą ubiegać się cudzoziemcy [1] (niezależnie od języka studiów), którzy:

1. posiadają zezwolenie na pobyt stały lub są rezydentami długoterminowi UE,

2. posiadają zezwolenie na pobyt czasowy w związku z okolicznościami, o których mowa w art. 159 ust. 1 lub art. 186 ust. 1 pkt 3 lub 4 ustawy o cudzoziemcach,

3. posiadają status uchodźcy nadany w RP lub korzystają z ochrony czasowej albo ochrony uzupełniającej na terytorium RP,

4. posiadają certyfikat poświadczający znajomość języka polskiego jako obcego
   co najmniej na poziomie biegłości językowej C1,

5. posiadają Kartę Polaka lub decyzję w sprawie stwierdzenia polskiego pochodzenia,

6. są małżonkiem, wstępnym lub zstępnym obywatela RP, mieszkającym na terytorium RP.

Natomiast wszyscy cudzoziemcy (również niezależnie od języka studiów) podejmujący i odbywający w Polsce studia oraz kształcenie w szkołach doktorskich, na studiach podyplomowych oraz uczestniczący w kształceniu specjalistycznym oraz innych formach kształcenia są uprawnieni do ubiegania się o pozostałe świadczenia pomocy materialnej, tj. o:

1. stypendium rektora,

2. stypendium dla osób niepełnosprawnych,

3. zapomogę,

4. stypendium finansowane przez jednostkę samorządu terytorialnego,

5. stypendium za wyniki w nauce lub w sporcie finansowane przez osobę fizyczną lub osobę prawną niebędącą państwową lub samorządową osobą prawną,

6. stypendium ministra.

Cudzoziemcy, którzy podejmą studia III stopnia w szkołach doktorskich prowadzonych przez uczelnie i instytuty naukowe, otrzymują stypendium doktoranckie. Ponadto zgodnie z art. 198 ust. 8 ustawy za kształcenie doktorantów nie pobiera się opłat [2]. Cudzoziemiec będący młodym naukowcem może również otrzymać stypendium ministra dla wybitnych młodych naukowców.

Podstawa prawna

· [1] art. 324 ust. 3 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz.U. z 2018 r. poz. 1668)

· [2] art. 198 ust. 8 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz.U. z 2018 r. poz. 1668)

Z wyrazami szacunku