Technotalenty z UMB

Dwie główne nagrody zgarnęły Joanna Potaś i Jagoda Tomaszuk z UMB w konkursie Technotalent 2019. To konkurs dla młodych podlaskich wynalazców, którzy swoimi pomysłami mogą zmienić świat.

Doceniony został projekt naukowy pt. „Inteligentny system dostarczania leku do terapii fotodynamicznej stanów przednowotworowych błony śluzowej jamy ustnej”. Nagrodzono go w kategorii „Technika” (nagroda główna 10 tys. zł) oraz „Technotalent UMB” (nagroda główna 5 tys. zł). Autorkami są dwie młode dziewczyny, jeszcze przed doktoratami: Jagoda Tomaszuk (Zakład Chorób Przyzębia i Błony Śluzowej Jamy Ustnej) oraz Joanna Potaś (Zakład Farmacji Stosowanej).

Rak płaskonabłonkowy

Liszaj płaski to przewlekła choroba śluzówkowo-skórna o niepoznanej etiologii. Szacuje się, że cierpi na niego ok. 2-3 proc. społeczeństwa. Brak uchwytnej przyczyny powstawania choroby sprawia, że leczenie jest trudne i często tylko objawowe. Pacjenci chorujący bardzo często skarżą się na ból i pieczenie błony śluzowej jamy ustnej. To ogromny dyskomfort w codziennym życiu. Bardzo ważnym jest fakt, iż nieleczone, nawracające zmiany obarczone są ryzykiem transformacji w kierunku raka płaskonabłonkowego.

- Stosowane metody farmakologiczne z wykorzystaniem leków steroidowych obarczone są ryzykiem wystąpienia wielu działań niepożądanych. Co więcej, dostępne na rynku farmaceutycznym preparaty przeznaczone są jedynie do stosowania na skórę - mówi Tomaszuk.

Innym sposobem leczenia jest zabieg chirurgiczny, ale ze względu na rozległość i umiejscowienie zmian jest bardzo trudny. Ciekawą alternatywę stanowi terapia fotodynamiczna, która polega na selektywnym zniszczeniu tkanek zmienionych chorobowo pod wpływem substancji fotouczulającej oraz promieniowania o odpowiedniej długości fali.

W ostatnich latach prof. Małgorzata Pietruska wspólnie z lekarzami z Zakładu Chorób Przyzębia i Błony Śluzowej Jamy Ustnej opracowała protokół leczenia liszaja płaskiego z wykorzystaniem terapii fotouczulającej. Efekty terapeutyczne są bardzo dobre, jednak z uwagi na niemożność utrzymania leku na błonie śluzowej, konieczne jest wielokrotne, często niewygodne dla pacjenta i lekarza prowadzącego, podawanie leku.

Stąd pomysł zespołu badawczego prowadzonego pod kierunkiem prof. Katarzyny Winnickiej z Zakładu Farmacji Stosowanej, by opracować inteligentny nośnik o właściwościach przylegania do błony śluzowej, który mógłby utrzymać się na zmianie chorobowej o wiele dłużej.

Kulisy

Joanna Potaś na uczelni zaczęła pracować ledwie 1 października. Jagoda Tomaszuk pracuje dłużej, ale o badaniach dowiedziała się, kiedy szlifowała wiedzę przed egzaminem specjalizacyjnym. Zgłoszenie konkursowe można było nadsyłać tylko do 15 października.

A żeby było jeszcze zabawniej Joanna Potaś i Jagoda Tomaszuk realizując badania wcześniej się nie znały i nawet nie widziały. Współpracę zainicjowały starsze koleżanki - dr Emilia Szymańska i dr Magdalena Sulewska.

- Miałyśmy ze sobą tylko kontakt telefoniczno-mailowy. Wymieniałyśmy potrzebne informacje i tyle - uśmiecha się Joanna Potaś. Koleżankę poznała na konkursowych warsztatach, dopiero po tym, jak zakwalifikowały się Technotalentów. 

Jak dodaje, kluczowym momentem było wytypowanie grupy polimerów naturalnych mogących sprostać zadaniu. Pomogło doświadczenie (tematyka prac badawczych prowadzonych w Zakładzie Farmacji Stosowanej skupia się wokół możliwości wykorzystania związków polimerowych jako nośników leku do podania na skórę i błony śluzowe) i naukowe szczęście. Trafiono od razu.

- To było spore wyzwanie. Błona śluzowa jamy ustnej to trudny obszar do stosowania leku, m.in. z uwagi na wysoką aktywność gruczołów ślinowych. Celem jest opracowanie preparatu, który z racji na przedłużone utrzymywanie się na błonie śluzowej jamy ustnej, wyeliminuje konieczność wielokrotnych aplikacji leku, a dzięki dodatkowemu działaniu ochronnemu, zmniejszy dolegliwości bólowe pacjentów - dodaje Joanna Potaś.

Ważną zaletą inteligentnego nośnika jest fakt, że przed użyciem ma postać płynną. Dopiero nałożony na błonę śluzową tworzy stabilny żel.

Opracowany nośnik (bez substancji czynnej) jest obecnie w fazie testów. Oceniany jest m.in. pod kątem właściwości reologicznych, mukoadhezyjnych czy mechanicznych.

Konkurs

Joanna Potaś: - Byłyśmy już bardzo zaskoczone wygraną w kategorii UMB. Kiedy ogłaszano laureatów w kategorii „Technika”, to ja w zasadzie się pakowałam, bo to był koniec gali.

Jagoda Tomaszuk: - To było ogromne zaskoczenie. Ja na galę przyszłam tylko po to, by odebrać certyfikaty potwierdzające udział w warsztatach i w konkursie.

Joanna: - Myślę, że istotnym elementem naszej wygranej był udział w warsztatach poprzedzających konkurs. Na każdym z nich trzeba było coś opowiedzieć o projekcie. I zawsze problemem było zrozumienie naszej koncepcji przez osoby spoza branży medycznej. W efekcie, w finalnej prezentacji, już przed komisją konkursową, zrezygnowałyśmy z bardzo dużej ilości informacji specjalistycznych.

Jagoda: - Moim zdaniem ważne było też zaawansowanie naszych badań, oraz fakt, iż nie była to tylko koncepcja badawcza, gdyż wytypowana w Zakładzie Chorób Przyzębia i Błony Śluzowej Jamy Ustnej w Białymstoku substancja fotouczulająca wydaje się bardzo obiecująca w leczeniu liszaja płaskiego. O to w główniej mierze pytała komisja w kategorii „Technika”. Interesowali się tym, że mamy już przebadanych 200 pacjentów, że efekty naszych prac potwierdzone są w praktyce, że nasza substancja działa, potrzebne jest natomiast stworzenie nośnika o zdolności utrzymania się w miejscu zmienionym chorobowo i tym samym jeszcze większy sukces kliniczny.

Przyszłość?

- Mamy stworzoną kolejkę pacjentów, którzy czekają już na ten lek. Są to pacjenci z całego regionu północno - wschodniej Polski. Dlatego zależy nam, aby jak najszybciej wznowić tę metodę leczenia. Mamy potrzebne zgody z komisji bioetycznej na dalsze prowadzenie badań. Liczymy też, że w sensie naukowym powstaną z tego wartościowe publikacje - mówi Jagoda Tomaszuk.

Jest jeszcze za wcześnie, by w tym przypadku mówić o leku w sensie produktu rynkowego. Jednak droga by osiągnąć ten cel nie jest szczególnie mglista. Proces technologiczny jest na tyle opracowany, że można by go wytwarzać nawet w laboratoriach Zakładu Farmacji Stosowanej.

Wojciech Więcko

W tegorocznym konkursie Technotalent 2019 dwa wyróżnienia - kategoria „Biznes” oraz „Technotalent UMB” - zgarnęli też autorzy projektu „VIS.ON” Konrad Zuzda, Piotr Kurzyna i Franek Budrowski (wszyscy z UMB).

Tematem projektu jest inteligentne oprogramowywanie analizujące obrazy pochodzące z obrazowania medycznego np. rezonansu magnetycznego, czy PET/MR, pod kątem wykrywania w czasie rzeczywistym zmian nowotworowych. Wizja zespołu polega na stworzeniu inteligentnego oprogramowania, które ułatwi różnym specjalistom (lekarzom, naukowcom) łatwiejszą i szybszą diagnostykę. Oprogramowanie opiera się na bazie obrazów referencyjnych oraz algorytmie, który analizuje otrzymane dane.

Wszyscy laureaci konkursu Technotalent 2019:
Kategoria Design

Zwycięzca: Jan Godlewski „Hex”; wyróżnienie: Paulina Maria Łysik „Centrum Terapii Autyzmu”

Kategoria Wyzwanie Społeczne

Zwycięzca: Anna Jankowska „Kabina Medytacji - Samowystarczalne moduły wyciszenia”

Kategoria Biznes

Zwycięzca: Marcin Warpechowski, Adrian Ołów „Telemedyczna platforma internetowa wspomagająca pracę placówek w długoterminowej opiece geriatrycznej”; wyróżnienie: Konrad Zuzda, Piotr Kurzyna, Franek Budrowski „VIS.ON”

Kategoria Technika

Zwycięzca: Joanna Potaś, Jagoda Tomaszuk „Inteligentny system dostarczania leku do terapii fotodynamicznej stanów przednowotworowych błony śluzowej jamy ustnej”

Kategoria Technotalent Politechniki Białostockiej 2019

Zwycięzca: Mateusz Sumorek „Komunikator do komunikacji alternatywnej”

Kategoria Technotalent Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku 2019

Zwycięzca: Joanna Potaś, Jagoda Tomaszuk „Inteligentny system dostarczania leku do terapii fotodynamicznej stanów przednowotworowych błony śluzowej jamy ustnej”; wyróżnienie: Konrad Zuzda, Piotr Kurzyna, Franek Budrowski „VIS.ON”
Najlepszy Projekt Uczniowski

Zwycięzca: Jakub Kulesza, Marcin Falkowski „SET IT STRAIGHT - urządzenie poprawiające bezpieczeństwo pracowników korzystających z drabin”; Opiekun Najlepszego Projektu Uczniowskiego: Tomasz Rolak - Zespół Szkół Budowlano-Geodezyjnych im. Stefana Władysława Bryły w Białymstoku