Nowy budynek biobanków

8 lat od pomysłu, rok od rozpoczęcia robót budowlanych – powstał budynek uczelnianego Biobanku. Z zewnątrz to bardzo niepozorny obiekt, wkrótce stanie się wielką szansą na niesamowite badania naukowe oraz działalność komercyjną.

Biobank zlokalizowany jest we wnęce pomiędzy blokiem „A” i „B” Collegium Pathologicum (od strony dawnego wejścia głównego do szpitala USK). Jest niewielki: wymiary 18x10 metrów, ma dwie kondygnacje (w tym jedną podziemną) i 410 mkw. powierzchni. Główna funkcja: magazyn. Jednak najważniejsze będzie to, co w tym budynku będzie gromadzone i w jaki sposób.

Roboty w Biobanku

Wchodząc w szczegóły: obiekt pomieści automatyczny system biobankowania Biobanku UMB oraz specjalistyczne laboratoria nowotworzonej jednostki: Banku Tkanek i Komórek. Pierwszy – większy, zlokalizowany pod ziemią – będzie miejscem, w którym gromadzić się będzie materiał biologiczny (może to być m.in. krew pełna, osocze, surowica, płyn mózgowo-rdzeniowy, a także tkanki zmienione chorobowo oraz zdrowe). Rodzaj gromadzonego materiału zależy głównie od prowadzonych lub przyszłych projektów naukowych.

- W mojej ocenie biobankowanie to przyszłość nauki – mówi mgr inż. Łukasz Hryniewski, zastępca kierownika Biobanku. - Jesteśmy ogniwem poprzedzającym same badania, jego zapleczem. Są opracowania naukowe, które wskazują, że odpowiednio zasobny biobank skraca badania naukowe o kilka lat, pozwalając ominąć żmudny etap kolekcjonowania materiału biologicznego.

W naszym biobanku automatycznym zmieści się blisko 2,5 mln próbek (co jest równoważne z miejscem zapewnianym przez ponad 40 tradycyjnych zamrażarek niskotemperaturowych), które w stelażach będzie układać robot! Całe urządzenie biobankujące będzie miało wymiary 6,2 m x 4,3 m i wysokość 4,2 m. Przypłynie do nas jesienią z USA w kilku kontenerach i zostanie złożone już na miejscu. To modułowa konstrukcja, która da się rozbudowywać o kolejne elementy magazynowe, dając możliwość przechowywania około 3 mln próbek.

Jedną z największych zalet biobanku automatycznego jest m.in. duże bezpieczeństwo przechowywanych próbek, minimalizacja prawdopodobieństwa popełnienia błędu, ergonomiczne wykorzystanie miejsca, zdecydowanie korzystny wpływ na jakość przechowywanego materiału biologicznego, która jest jednym z głównych celów biobanku. Niemniej jednak, kluczem do powodzenia tego przedsięwzięcia są procedury. Każda pobrana próbka ma być pobrana w takim samym standardzie za każdym razem. Nasz Biobank jest naukowym partnerem firmy Indivumed GmbH, światowego lidera w dziedzinie biobankowania onkologicznego z siedzibą w Hamburgu. Dzięki czemu, stosując standardy Indivumedu, stajemy się uczestnikiem światowej sieci biobankowania, a nasze próbki mogą być używane do badań naukowych przez specjalistów niemal z całego świata. Na co pozwala również projekt finansowany ze środków MEiN w latach 2017-2021, w ramach którego powstała wspólnota 53 polskich biobanków (Polska Sieć Biobanków), zrzeszonych w ramach jedynej oficjalnej krajowej infrastruktury BBMRI.PL, której UMB jest konsorcjantem (wchodzącej w skład Europejskiego Konsorcjum Badawczego BBMRI-ERIC, będącego Europejską Infrastrukturą Badawczą (European Research Infrastructure) powołaną na rzecz rozwoju biobankowania w Europie i świadczącą usługi dla społeczności biobankowania

- Chcemy, aby biobank automatyczny zaczął pracować przed końcem I kwartału 2023 roku – dodaje Łukasz Hryniewski.

Bank tkanek

Drugi biobank – mniejszy – nosi nazwę Banku Tkanek i Komórek UMB. To pierwsza taka jednostka w tej części Polski. Będą w nim przygotowywane tkanki, które później będą wykorzystywane do przeszczepów dla pacjentów. Planowane procedury obejmują przygotowanie m.in. przeszczepów rogówki, wytwarzanie matryc skórnych (które potem będą wykorzystywane przy leczeniu ran ciężkich, czy poparzeniach), wytwarzanie opatrunków z owodni (na potrzeby opatrunków okulistycznych), a także przetwarzanie i przechowywanie komórek krwiotwórczych do celów transplantacyjnych.

- Z czasem możliwa będzie modyfikacja działalności tego biobanku, w zależności od zapotrzebowania ze strony szpitali i pacjentów – tłumacz dr hab. Andrzej Eljaszewicz z Zakładu Medycyny Regeneracyjnej i Immunoregulacji, który zajmuje się tworzeniem Banku Tkanek i Komórek.

Przy czym ten biobank – w przeciwieństwie do swojego sąsiada - nie będzie miał na celu gromadzenia tkanek. Jego głównym zadaniem będzie ich jak najszybsze przetworzenie, tak aby mogły pomóc potrzebującym pacjentom.

- Dobry bank tkanek i komórek jest „dobry”, kiedy w zasadzie jest pusty. To oznacza, że na bieżąco przetwarza to, co do niego trafia, a potem przekazuje przetworzone przeszczepy i tkanki do potrzebujących pacjentów – dodaje Andrzej Eljaszewicz.

W tym biobanku także kluczowe będzie zachowanie procedur. Reżimy będą ogromne. Monitorowany będzie każdy parametr, od czystości powietrza i ilości jego wymian w pomieszczeniach po wymazy z każdej możliwej powierzchni (nawet z ubrań pracowników). Samo wejście naukowca do laboratorium może zająć kilkanaście minut, bo w zależności od tego do jakiej strefy będzie miał się udać, będzie musiał się nawet kilka razy przebrać (w ubrania jednorazowe i specjalistyczne kombinezony). Z uwagi na ograniczony dostęp osób do tego miejsca, to pracujący tam i odpowiednio przeszkoleni specjaliści będą sami sprzątać wszystkie pomieszczenia. Nie tylko sprzęt i miejsca pracy, sanityzacji podlegają wszystkie powierzchnie w laboratorium – łącznie z sufitami, ścianami i oczywiście podłogami. Po wszystkim z każdej powierzchni będzie pobrany wymaz w celu oceny czystości mikrobiologicznej. Wszystko w imię absolutnego biologicznego bezpieczeństwa przygotowywanych przeszczepów, które docelowo będą trafiać do osób ich potrzebujących.

W początkowym etapie w Banku Tkanek i Komórek będą pracować trzy osoby. Obecnie trwają ich szkolenia. Rozpoczęcie działalności zaplanowano w pierwszej połowie przyszłego roku, zależy to jednak od uzyskania wszystkich niezbędnych pozwoleń i akredytacji.

Finanse

Powstanie biobanku było współfinansowane w ramach projektu pn. Centrum Badań Innowacyjnych w zakresie Prewencji Chorób Cywilizacyjnych i Medycyny Indywidualizowanej (CBI PLUS) realizowanego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego na lata 2014-2020. Koszt budowy i wyposażenia wynosi ponad 21,3 mln zł brutto (budowa bez wyposażenia to koszt 7,5 mln zł), z czego wartość dofinansowania to blisko 8,7 mln zł. Inwestycja jest realizowana w ramach części komercyjnej ww. projektu. Podstawowym celem wspartej infrastruktury badawczej będzie świadczenie szeroko rozumianych usług badawczych połączonych z przechowywaniem i dostępem do materiału biologicznego. Infrastruktura Badawcza służyć będzie stworzeniu korzystnych warunków dla działalności innowacyjnej i komercjalizacji jej wyników, w tym realizacji projektów badawczo-rozwojowych własnych lub zleconych oraz projektów badawczo-rozwojowych realizowanych wspólnie z przedsiębiorstwami, w tym Indivumed GmbH partycypującym w kosztach inwestycji i posiadającym preferencyjny dostęp do infrastruktury.

Wojciech Więcko